«صد سال نقاشی در تهران» نوشته سیدامیر سقراطی توسط انتشارات علمی و فرهنگی منتشر شد. نویسنده در این كتاب به هنر نقاشی در تهران از قاجار تا دوران معاصر می‌پردازد.
به نقل از روابط عمومی انتشارت علمی و فرهنگی، هنر دریای بی‌كرانی است كه شروع تحقیق در آن ممكن است به اختیار آدمی باشد اما پایان آن در دیدرس هیچ‌كس نیست. از همین رو پژوهش در هنر و تاریخ هنر زمانی برای پژوهشگر عملی می‌شود كه با نگاه خاص و هدفمندی سراغ آن برود. دست‌كم زمانی این پژوهش، رنگ واقعیت می‌گیرد كه از نظر زمان و مكان آن را محدود كنیم. با این مقدمه كتابی جدید از انتشارات علمی و فرهنگی در حوزۀ هنر معرفی می‌شود؛ «صد سال نقاشی در تهران» پژوهشی است از سید امیر سقراطی كه به هنر نقاشی در تهران از قاجار تا دوران معاصر می‌پردازد.
نویسنده در مقدمه كتاب اشاره‌ای به سال 1400 می‌كند و اینكه این زمان «بازخوانی رخدادها، جریانات و بزنگاه‌های هنرهای تجسمی [را] در صد سال اخیر الزامی می‌نماید.» مخاطب با تورق این این كتاب، درمی‌یابد كه نخستین تصاویر تهران، نه با دوربین عكاسی، كه در نقاشی ثبت شده‌اند؛ «برخی از این تصاویر در آثار شرق‌شناسان یا بازرگانان و سفیران دولت‌های غربی گرد آمدهاند.» این كتاب تلاش كرده چهره تهران را تا حد امكان با جامعیتی درخور تأمل نشان دهد؛ چه مناظر و طبیعت تهران، چه منظره ساختمان‌ها و گذرها و چه ابزار و اشیاء. برخی از این نقاشی‌ها كه روایتگر تهران است اطلاعاتی ارزشمند درباره خلق‌وخوی مردم، پوشش مردم و مشاغل آن‌ها در اختیار ذهن وقاد مخاطب قرار می‌دهد؛ همچنین «عزاداری و تعزیه، طبیعت و مناظر شهری، مراسم‌های سنتی و ملی، زیارتگاه‌ها و گورستان‌ها و بسیاری از چیزهای دیگر از زندگی روزمره مردم كوچه و خیابان در این نقاشی‌ها ثبت شده است.»
صد سال نقاشی در تهران دو فصل دارد: فصل اول؛ پایتختی تهران، پیش از ورود عكاسی و فصل دوم؛ هنرمندان.
در فصل اول نویسنده به مباحثی همچون «سیمای تهران در نقاشی‌های سفرنامه‌نویسان غربی»، «تصویر تهران در نقشه‌های اروپاییان»، «چاپ سنگی، مطبوعات، كتاب و تصویر تهران»، «شهر و مردم در آثار نقاشان زبردست قاجاری»، «نوگرایی و هنرمندان نوگرا» و … پرداخته است.
در فصل دوم كه به هنرمندان اختصاص دارد كمتر شاهد توضیح و متن هستیم و بیشتر صفحات كتاب به نقاشی‌های هنرمندان مختلف اختصاص دارد.
این كتاب با طرح‌ها و نقاشی‌های فراوان علاوه بر اینكه برای پژوهشگران هنر نقاشی مناسب و مفید است، برای مخاطبان غیرحرفه‌ای هم كه از هنر لذت می‌برند خالی از لطف و فایده نخواهد بود.
در بخشی از این كتاب می‌خوانیم:
«اگرچه نوگرایی در نقاشی باعث بروز لهجه جدیدی در نقاشی ایران شد و كشیدن از طبیعت و مناظر به شیوه قدیم دیگر باب نبود، نقاشان نوگرای ایران یعنی كسانی مانند محمود جوادی‌پور (متولد 1299 ش در تهران)، احمد اسفندیاری (متولد 1301 ش در تهران) و عبدالله عامری الحسینی (متولد 1301 ش در تهران) كشیدن نقاشی از طبیعت و منظره به شیوه خود ادامه دادند. جوادی‌پور، اسفندیاری و عامری هر سه در دانشكده هنرهای زیبای تهران درس خواندند. آنچه در آثار این سه هنرمند دیده می‌شود نماهایی روستایی از فضای تهران در دوره پهلوی اول است كه تهران هنوز درگیر مشكلات حاد شهرنشینی و آشوب‌های زیست‌محیطی نشده بود. تهران در آثار این سه نماینده هنر نوگرا مظهر ملایمت، آرامش و وابستگی به سنت‌های زیست قدیم است، سنت‌هایی همچون رفتن به چشمه، گردش در بیرون از تهران، بازار روستایی و كوچ (در آثار جوادی‌پور)؛ چوپانی، زنان زارع، بازار دستفروشان و فروشنده‌ها (در آثار اسفندیاری) و كار در مزرعه، كوچ پاییزی و خفتن در طبیعت (در آثار عامری). نقاشی‌های این سه تن گزارش‌هایی هستند از زیبایی‌های زندگی و آرامش محیط‌های روستایی اطراف تهران، كارهای آرام و ملایم با رنگ‌پردازی و قلم‌گذاری‌های نرم و لطیف كه هم نمایش روحیات و خلقیات این هنرمندان در نگاه كردن به پیرامون است و هم نمایش تهران در روزگار گذشته. این لطافت نقاشی از تهران را دیگر كمتر در نقاشی‌های بعد از این تاریخ شاهدیم. آن سكوت و سكون و زیبایی كه در نقاشی از تهران در دوره قاجار هست تا این نقاشی‌ها هم ادامه می‌یابد.» (صفحه 84)
انتشارات علمی و فرهنگی كتاب صد سال نقاشی در تهران اثر سید امیر سقراطی را در 228 صفحه و در قطع خشتی با قیمت 146 هزار تومان منتشر كرده و در اختیار علاقه‌مندان قرار داده است.
منبع: مهر
