از آغاز دوران دفاع مقدس و حتی پس از آن، بسیاری از شاعران كه بیشتر هم جوان بودند اشعاری انقلابی و حماسی و در وصف و تبیین ارزش های دوران جنگ تحمیلی سرودند.
پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۵۷ فضای جدیدی را برای هنرمندان، نویسندگان و شاعران باز كرد فضایی كه با آغاز جنگ تحمیلی علیه ایران، موجب شد این افراد به خلق آثار ادبی و هنری بدیع روی آورند.
هنرمندان، نویسندگان و شاعران با نوای رزمندگان در سنگر دفاع از مرز و بوم كشور، افق تازه ای را در ادبیات معاصر به نام ادبیات دفاع مقدس گشودند.
بنابراین ادبیات جنگ در حوزه نظم و نثر شامل داستان، نمایشنامه، فیلم و شعر است.
اشعار سروده شده در این حوزه نیز شامل غزل، رباعی، شعر سپید، قالب های آزاد و قالب نیمایی و مثنوی غزل و چارپاره است.
از جمله شاعرانی كه اقدام به سرودن چنین اشعاری كردند می توان به قیصر امین پور، سید حسن حسینی، عبدالجبار كاكایی،سپیده كاشانی، علیرضا قزوه، صمد عزیزی، محمدرضا عبدالملكیان، فرید طهماسبی و سعید بیابانكی اشاره كرد.
قیصر امین پور
قیصر امین‌پور دوم اردیبهشت ۱۳۳۸ در روستای گتوند از توابع شهرستان شوشتر در استان خوزستان به دنیا آمد، دوره راهنمایی و متوسطه خود را در مدرسه راهنمایی دكتر معین و آیت اله طالقانی دزفول گذراند و در سال ۱۳۵۷ در رشته دامپزشكی دانشگاه تهران پذیرفته شد، ولی پس از مدتی از تحصیل این رشته انصراف داد.
امین‌پور، در سال ۱۳۶۳ بار دیگر اما در رشته زبان و ادبیات فارسی به دانشگاه رفت و این رشته را تا مقطع دكترا گذراند و در سال ۱۳۷۶ از پایان‌نامه دكترای خود با راهنمایی دكتر محمدرضا شفیعی كدكنی با عنوان «سنت و نوآوری در شعر معاصر» دفاع كرد.
این پایان‌نامه در سال ۱۳۸۳ و از سوی انتشارات علمی و فرهنگی منتشر شد.
قیصرپور در سال ۱۳۵۸، از جمله شاعرانی بود كه در شكل‌گیری و استمرار فعالیتهای واحد شعر حوزه هنری تا سال ۱۳۶۶ تاثیر گذار بود.
وی طی این دوران مسئولیت صفحه شعرِ هفته‌نامه سروش را بر عهده داشت و اولین مجموعه شعر خود را در سال ۱۳۶۳ منتشر كرد.
اولین مجموعه او «در كوچه آفتاب» دفتری از رباعی و دوبیتی بود و به دنبال آن «تنفس صبح» تعدادی از غزلها و حدود ۲۰ شعر نیمایی كه بعضی به اشتباه این اشعار را سپید می‌پندارند را در بر می‌گرفت. امین پور هیچگاه اشعار فاقد وزن نسرود و در عین حال این نوع شعر را نیز هرگز رد نكرد.
وی تدریس در دانشگاه را در سال ۱۳۶۷ و در دانشگاه الزهرا آغاز كرد و سپس در سال ۱۳۶۹ در دانشگاه تهران مشغول تدریس شد.
قیصرپور در سال ۱۳۶۸ موفق به كسب جایزه نیما یوشیج، موسوم به مرغ آمین بلورین شد. وی در سال ۱۳۸۲ به‌عنوان عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزیده شد و در سال ۱۳۸۶ بر اثر بیماری كلیه و قلب دار فانی را وداع گفت.
«دستور زبان عشق» آخرین دفتر شعر قیصر امین پور بود كه تابستان ۱۳۸۶ در تهران منتشر شد و بر اساس گزارش‌ها، در كمتر از یك ماه به چاپ دوم رفت.
این كتاب صد صفحه ای كه انتشارات مروارید آن را در قطع رقعی منتشر كرده روایتی ساده و صمیمانه است كه بارها می توان خواند و لذت برد.
آنكه دستور زبان عشق را
بی گزاره در نهاد ما نهاد
خوب می دانست تیغ تیز را
در كف مستی نمی بایست داد
سید حسن حسینی
سید حسن حسینی در سال ۱۳۳۵ در تهران به دنیا آمد و بعد از دریافت دیپلم طبیعی، لیسانس رشته تغذیه را از دانشگاه مشهد دریافت كرد. فوق‌لیسانس و دكترای خود را، در رشته ادبیات فارسی گذراند. وی مسلط به زبان عربی بوده و با زبان‌های تركی و انگلیسی در حد استفاده از منابع و ماخذ و صحبت كردن و نوشتن آشنا بود.
از سال ۱۳۵۲ نوشتن و سرودن را در مطبوعات قبل از انقلاب آغاز كرد و در سال ۱۳۵۸، حوزه اندیشه و هنر اسلامی را به همراه تعدادی از دوستان خود راه‌اندازی كرد كه وی و قیصرپور مسئولیت بخش ادبیات و شعر این حوزه را بر عهده داشتند.
وی در زمان جنگ چندین بار همراه كاروان شاعران در جبهه حضور یافت و به شعرخوانی برای رزمندگان پرداخت.
سید حسن حسینی در چهارمین همایش چهره‌های ماندگار در سال ۱۳۸۳ تقدیر شد.
او سالهای آخر عمرش را به سبك‌شناسی قرآن و زبان‌شناسی حافظ مشغول بود و در فروردین ۱۳۸۳ بر اثر سكته قلبی، درگذشت.
«همصدا با حلق اسماعیل»، « براده‌ها »، «بیدل، سپهری و سبك هندی» و
«گنجشك و جبرئیل» از جمله آثار اوست.
همصدا با حلق اسماعیل یكی از دفتر شعرهای منتشر شده در دهه ۶۰ است كه مسوولان صفحات ادبی روزنامه‌ها و نشریات و شاعران شناخته شده انقلاب، مطالعه آن را به شاعران جوان و نوجوان توصیه می‌كردند و تأثیر فراوانی نیز براین شاعران و همنسلان شاعر حتی گذاشت.
این كتاب ۱۳۴ صفحه ای كه سوره مهر آن را منتشر كرده دارای سه فصل است. شعرهای مجموعه در قالبهای غزل، رباعی، مثنوی و سپید هستند كه گزیده‌ای از سروده‌های قبل و پس از انقلاب را شامل می‌شود.
عبدالجبار كاكایی
عبدالجبار كاكایی متولد سال ۱۳۴۲ در ایلام، نویسنده، شاعر و زبان‌شناسی است كه در زمینه‌های سرودن شعر، نقد و بررسی، اجرای برنامه‌های ادبی در صدا و سیما و مطبوعات فعالیت دارد.
او سرودن شعر را همزمان با انقلاب و شروع جنگ تحمیلی آغاز كرد، وی علاوه بر شعر و ترانه،چنداثر تحقیقی نیز دارد و از پژوهشگران حوزه ادبیات پایداری بوده است.
«آوازهای واپسین»،« مرثیه روح»، «سالهای تاكنون» و «حتی اگر آیینه باشی» از جمله آثار اوست.
مجموعه «با تو این ترانه‌ها شنیدنی است» از دیگر آثار كاكایی است كه شامل ۷۶ قطعه ترانه است.
«آینه»، «آدمك‌های شیشه‌ای»، «عاشقی كن»، «من به اسم تو رسیدم»، «وقتی عاشقی و سنگر نداری»، «باغ آسمون»، «به همین سادگی»، «به انتظار تو»، «خندیدی و دنیا برام»، «تردید»، «تو رو گفتم و نگفتم»، «تو را دوست دارم»، «من و او»، «پشت این منظره‌های كاغذی» نام برخی از ترانه‌های این دفتر است.
این كتاب در ۱۵۰ صفحه از سوی انتشارات فصل پنجم به چاپ سوم رسیده است.
سپیده كاشانی
سپیده كاشانی در سال ۱۳۱۵ در كاشان متولد شد، وی شعر سرودن را از سال ۱۳۴۸
آغاز كرد و در سال ۱۳۵۲ دفتر شعر «پروانه های شب» وی در این مجموعه كه در قالب به جشن های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی تاخته است.
مجموعه دوم او «سخن آشنا» است كه پس از مرگ شاعر توسط پسرش در سال ۱۳۷۳ به چاپ رسیده است.
در همین سال حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، گزینه شعر جنگ از سپیده كاشانی را با نام « هزار دامن گل سرخ » منتشر كرد.
گزیده اشعار وی همچنین توسط انتشارات نیستان در سال ۱۳۷۸ به چاپ رسید.
از دیگر آثار او، یادداشت های وی طی دو سفر به جنوب در سالهای جنگ تحمیلی است.
نوشته های سفر اول با شب عاشورای ۵۹ از خونین شهر آغاز می شود و یادداشت های سفر دوم یادنامه ای از فتح المبین است.
سپیده كاشانی در این سفر پرخطر به همراه شاعران حوزه هنری، پس از عملیات فتح المبین به جبهه های جنوب و غرب رفته و از نزدیك حوادث جنگ، پیكرهای سوخته شهدا را با چشم دیده و درباره آنها اشعاری حماسی سروده و یا مطالبی را نوشته است.
سپیده كاشانی در مجموعه ای كه پس از مرگش گردآوری و چاپ شد. اشعار گوناگون اجتماعی سروده است؛ از جمله قطعه «فرزند بیگناه» به یاد كشتار كودكان فلسطینی، «رستخیز ستارگان» در وصف پیروزی انقلاب، مثنوی «سلام بر آبادان»
در واقع، سروده های او در دوران جنگ نقش زیادی در برانگیختن روحیه مبارزه و شهادت طلبی جوانان داشته است. سپیده كاشانی سال ۱۳۷۱ بر اثر بیماری درگذشت.
«هزار دامن گل سرخ» از جمله آثار مرحوم كاشانی كه در سال ۱۳۷۳ توسط حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی منتشر شده، بیشتر در قالب مثنوی است و گزیده شعر جنگ است. سرودهای وی كه اوایل انقلاب از صدا و سیما پخش می‌شد در این مجموعه آمده است.
علیرضا قزوه
علیرضا قزوه متولد ۱۳۴۲ در شهرستان گرمسار است كه برای ادامه تحصیل و دریافت مدرك كارشناسی حقوق قضایی به شهر قم رفته و تا سال ۱۳۶۹ در این شهر بوده است. او كارشناسی ارشد خود را در رشته ادبیات فارسی از دانشگاه آزاد واحد تهران مركزی و دكتری را در رشته فیلولوژی(علم لغات) از دانشگاه دولتی ملی تاجیكستان دریافت كرد.
وی همچنین با راه اندازی نخستین جشنواره شعر فجر قدمی جدی برای معرفی و ارتقای شعر ایران برداشته است.
از سال ۱۳۷۷ تاكنون مناصبی همچون وابسته فرهنگی در تاجیكستان، ریاست شورای شعر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مدیریت مركز تحقیقات فارسی دهلی نو و ریاست مركز آفرینشهای هنری حوزه هنری داشته است.
برخی از مهمترین مجموعه اشعار وی از نخلستان تا خیابان، شبلی و آتش، قطار اندیمشك و ترانه های جنگ، عشق علیه السلام، با كاروان نیزه و انگشتری سوم خاتم است.
اشعار مجموعه «از نخلستان تا خیابان» متشكل از غزل، دوبیتی، رباعی، مثنوی و تعدادی نو سروده اند٬ كه هركدام به نوعی بیانگر سبك و شیوه شاعری قزوه هستند. مضامین اجتماعی٬ فرهنگ جنگ و شهادت از جمله مصادیقی است كه در اشعار قزوه به وفور یافت می شود.
قزوه در نوسروده‌ها كه آخرین بخش این مجموعه را به خود اختصاص داده، با زبانی طنز مسائل اجتماعی جامعه خویش را به نقد می كشد.
غزل های این مجموعه درسال‌های پایانی جنگ و بیشتر به یاد شهدا سروده شده است٬ همچنین دوبیتی ها و رباعی‌ها در فاصله سالهای ۶۲ تا ۶۵ دربرگیرنده مضامینی چون غم، غریبی، انتظار و آرزو هستند.
احمد عزیزی
احمد عزیزی دی ۱۳۳۷ماه در سر پل ذهاب در استان كرمانشاه به دنیا آمد و بخشی از كودكی را در میان عشایر و چادرنشینان این منطقه گذراند.
وی پیش از رفتن به مدرسه خواندن و نوشتن را یاد گرفت. عزیزی قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران به دعوت شمس آل احمد به تهران رفت و دیداری نیز با شهید آیت الله مطهری داشت. همزمان با آغاز جنگ به همراه خانواده به تهران نقل مكان كرد و سپس برای مدتی ساكن شهرستان نور شد.
سپس در تهران اقامت گزید. به همكاری با روزنامه جمهوری اسلامی پرداخت.
این شاعر كرمانشاهی پس از ۹ سال ییماری اسفند سال ۹۵ دار فانی را وداع گفت.
عزیزی شعرها و نثرهای متعددی دارد. او همچنین آثاری در قالب شطح دارد كه در میان ادیبان فارسی كمتر به آن پرداخته شده است
از آثار او می توان به كفش های مكاشفه، شرجی آواز، ملكوت تلكم و باغ تناسخ اشاره نمود
از جمله ویژگی های شعر عزیزی زبان خاص شعری او است كه ضمن تاثیرپذیری از
تصویرپردازی های بدیل، مولوی گونه اشعار خویش را آمیخته با عرفان و سماع وار می سرود.
كتاب «كفش های مكاشفه» مجموعه ای از ۸۶ مثنوی احمد عزیزی است كه در یك مجلد و در ۶۴۰ صفحه سروده و گردآوری شده است.
این كتاب در قطع رقعی یكی از پر مناقشه ترین آثار ادبی منتشر شده در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی است.
محمدرضا عبدالملكیان
محمدرضا عبدالملكیان ۱۴ خرداد ۱۳۳۱ در نهاوند دیده به جهان گشود و تحصیلات خود را تا دیپلم در همانجا ادامه داد، در سال ۱۳۵۴ از دانشكده كشاورزی همدان به دریافت مدرك مهندسی كشاورزی نایل آمد، اولین شعر او به هنگام تحصیل در كلاس دهم ( ۱۷ سالگی) در مجله امید ایران و اولین مجموعه شعرش در سال ۱۳۵۴ انتشار یافت.
در سال ۱۳۵۷ در موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران مشغول به كار شد.
عبدالملكیان در تهران همراه با شاعران در محافل شعری و نیز در جبهه های جنگ حضور می یافت.
از مجموعه اشعار می توان به مه در مه، ریشه در ابر، ردپای روشن باران، مهربانی، آوازهای اهل آبادی اشاره كرد.
شعر عبدالملكیان بیشتر در قالب های نیمایی است.
عاطفه و تخیل سیال در شعر، زبان نرم، تكرار شاعرانه و گاه غیرشاعرانه و پرداختن به مقوله هایی چون روستا و ارزش های دفاع مقدس از محورها و ویژگی های عمده شعری اوست.
«ساده با تو حرف می زنم » مجموعه ای مشتمل بر اشعاری به شیوه نو و با مضامین عاشقانه و اجتماعی است كه در ۱۳۶ صفحه توسط نشر دارینوش در قطع رقعی منتشر شده است.
فرید طهماسبی
قادر طهماسبی متخلص به فرید شهریور سال ۱۳۳۱ در شهر میانه و در خانواده ای متوسط و مذهبی متولد شد. مادر او اهل میانه و پدرش از تبار داغستان شوروی بود. فرید تحصیلات ابتدایی تا متوسطه را در شهر میانه گذراند، او كه فردی مذهبی بود از همان دوران نوجوانی فعالیتهای مذهبی شركت می كرد و همین امر سبب شد ساواك مانع فعالیت های او شود
به دلیل استعداد و ذوق شعری كه داشت به در سال ۱۳۴۷ اولین انجمن شعر با نام
« انجمن نظامی گنجوی » را در میانه تشكیل داد كه البته مدتی بعد به دلیل مخالف تهای خانواده تعطیل شد. از ۱۸ سالگی برای ادامه تحصیل به دانشگاه های زاهدان و اصفهان رفت و در رشته روانشناسی تحصیل كرد.
در اصفهان نیز در انجمن شعر صائب شركت می كرد و اشعارش را در آنجا می خواند.
وی زمان پیروزی انقلاب اشعاری می سرود كه در تظاهرات گفته می شد، قبل از انقلاب به عكاسی مشغول بود؛ پس از انقلاب این شغل را كنار گذاشت و تصمیم گرفت به جبهه برود؛ اما پاره ای مشكلات خانوادگی مانع حضور او شد.
با این حال او با سرودن اشعاری برای تهییج و روحیه دادن به رزمندگان، خالصانه در خدمت انقلاب بود از این رو شعر را آلوده به امورمالی نكرد و با خلوص به
فعالیت های ادبی به دفاع از آرمانهای اسلام و انقلاب پرداخت.
مدتی نیز در جهاد دانشگاهی در كلاس های فوق برنامه به تدریس مشغول بود.
طهماسبی شاعر مثنوی معروف «شهادت» با مطلع «سبكباران خرامیدند و رفتند»
هرگز در كار علمی خویش كوتاهی نكرده است.
وی در سومین كنگره ملی تجلیل از ایثارگران به عنوان مروج فرهنگ ایثار و شهادت مورد
تقدیر و تجلیل قرار گرفت.
«پری ستاره ها» ، «شكوفه های فریاد» ،« به رنگ خون» ،« عشق بی غروب » : آثار شعری از جمله آثار اوست.
«پری ستاره ها» مجموعه غزلهای طهماسبی است كه در ۲۷۳ صفحه و سه دفتر (سیب و گل و ستاره، پری ستاره‌ها و عشق بی‌غروب) گرد آمده است.
غزلهای فرید كه در این مجموعه گرد آمده‌اند جدای از دستاوردهای زبانی و دایره فرهنگ‌مداری، عمق عاطفی آنهاست كه نخستین كارگاه آفرینشگری ذهن خیال او به شمار می‌رود.
سعید بیابانكی
سعید بیابانكی متولد چهارم مهر سال ۱۳۴۷ در شهرستان خمینی شهر در استان اصفهان است،وی شاعری را از سال ۱۳۶۲ در سن ۱۵ سالگی آغاز كرد و به تدریج با ورود به انجمن ادبی سروش و انجمن ادبی صائب اصفهان در محضر استادانی چون صاعد اصفهانی، خسرو احتشامی، محمد مستقیمی و خلیل بلدی تلمذ كرد.
اولین كتاب شعر او با نام «ردپایی بر برف» در سال ۶۹ توسط حوزه هنری منتشر شد كه در مقدمه كتاب ادبیات ایران را به تولد شاعری صاحب ذوق با طبعی لطیف بشارت داده بود؛ ولی شهرت بیابانكی به عنوان یك شاعر صاحب سبك با زبانی محكم در سال ۱۳۷۶ با انتشار كتاب نیمی از خورشید اتفاق افتاد
این كتاب بیابانكی را به عنوان شاعری با زبان خاص و متفاوت به شعر ایران معرفی كرد.
بیابانكی تحصیلات خود را در سال ۱۳۷۲ رشته كامپیوتر در دانشگاه اصفهان به پایان رساند و در سال ۱۳۸۸ نیز از دانشگاه اصفهان نشان درجه یك طلایی دریافت كرد.
بیابانكی در قالبهای سنتی و سپید شعرهای زیادی دارد؛ ولی در قالب غزل و چارپاره آثار قابل توجه تری خلق كرده است.
مجموعه اشعارِ آیینیِ «جامه‌دران» سروده سعید بیابانكی كه به تازگی از سوی انتشارات فصل پنجم منتشر شده، منتخبی از غزلیات، مثنوی‌ها و چهارپاره‌های آئینی بیابانكی را شامل می‌شود كه در سالهای اخیر سروده شده است.
كتاب «جامه دران» از آثار بیابانكی حاوی ۳۵ شعر با موضوعات مذهبی از جمله انتظار، مدح و منقبت معصومین(ع) است.
قالب اشعار ین مجموعه كلاسیك است اما بیشتر اشعار را غزل تشكیل می‌دهند، ۲ مثنوی و ۳ چهارپاره هم در این مجموعه آمده است.
